Συνέντευξη παραχώρησε στην σελίδα pentadaktylos.online η συντηρήτρια Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης Κατερίνα Αθηαινίτου εξηγώντας ότι οι εργασίες κάποιου συντηρητή θα πρέπει διέπονται από τις βασικές Αρχές συντήρησης, όπως είναι η ελάχιστη δυνατή επέμβαση, η τεκμηρίωση των εργασιών, η αντιστρεψιμότητα των υλικών.
Ο όρος συντήρηση έχει ποικίλες μορφές και εμφανίζεται σε διάφορους τομείς της καθημερινότητάς μας. Με τι ακριβώς ασχολείται ο συντηρητής Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης;
Ο συντηρητής καλείται να αποκαταστήσει τα Έργα Τέχνης επιβραδύνοντας ή και σταματώντας τη φθορά και τη γήρανση τους, διατηρώντας όμως παράλληλα τα ιστορικά, τα κατασκευαστικά, τα αισθητικά στοιχεία που αποτυπωθήκαν μέσα από την πάροδο του χρόνου. Οι εργασίες διέπονται από τις βασικές Αρχές συντήρησης, όπως είναι η ελάχιστη δυνατή επέμβαση, η τεκμηρίωση των εργασιών, η αντιστρεψιμότητα των υλικών κλπ.
Εσείς σε ποιο επιστημονικό κλάδο της συντήρησης ειδικεύεστε;
Ειδικεύομαι στη συντήρηση των ανασκαφικών ευρημάτων (τα κεραμικά, το γυαλί, το ψηφιδωτό, τα μέταλλά, την πέτρα, τα οστά) καθώς και σε αντικείμενα που βρέθηκαν στη θάλασσα όπως π.χ. το έφυδρο ξύλο ναυαγίων. Αυτά τα διαφορετικά υλικά είναι αρκετά ανθεκτικά ώστε να επιβιώσουν και να διατηρηθούν μετά από μια μακρά περίοδο επιχωμάτωσης η καταβύθισης, αφού προσαρμόστηκαν στο περιβάλλον της κατάχωσης τους. Στην ειδικότητα μου ο συντηρητής, καλείται να προσαρμόσει ξανά σε ένα σύγχρονο περιβάλλον αυτά τα αντικείμενα με τις λιγότερες δυνατόν επιπτώσεις και να τα επαναφέρει σταδιακά ώστε να μπορούν να εκτεθούν ή να μελετηθούν.
Τι πρέπει να σπουδάσει κάποιος για να γίνει συντηρητής έργων τέχνης και αρχαιοτήτων;
Τα τελευταία χρόνια η συντήρηση έχει επικρατήσει σαν επιστημονικός κλάδος. Παλαιότερα υπήρχαν οι Εμπειρίκος συντηρητές οι οποίοι μάθαιναν την τέχνη πρακτικά. Η συντήρηση είναι ξεχωριστός κλάδος από την αρχαιολογία και μάλιστα σχετίζεται περισσότερα με τις θετικές επιστήμες και λιγότερο με τις θεωρητικές, αφού μελετά τη γήρανση των υλικών. Υπάρχουν διάφορα πανεπιστήμια, σχολές και εκπαιδευτικά ιδρύματα πολλαπλών επιπέδων σε αρκετές χώρες στο εξωτερικό, καθώς και διαφορετικές ειδικότητες συντήρησης.
Γιατί είναι σημαντική η συντήρηση των έργων τέχνης και των αντικειμένων γενικότερα;
Τα Έργα Τέχνης είναι μοναδικά δείγματα πολιτισμού, τα οποία είναι σημαντικό να συντηρούνται ώστε να παραδοθούν στις επόμενες γενιές ως μάρτυρες της εξέλιξης της ανθρωπότητας και της ιστορίας. Επίσης σε πολλά Έργα Τέχνης επιβάλλεται η συντήρηση και ο καθαρισμός τους, προκειμένου να είναι αναγνώσιμα και σταθερά για σκοπούς έρευνας και μελέτης.
Που θα μπορούσε να εργαστεί κάποιος ως συντηρητής; Και υπάρχουν ευκαιρίες απασχόλησης στην Κύπρο;
Οι συντηρητές απασχολούνται στα Μουσεία, σε Αρχαιολογικούς χώρους, ανασκαφές, θρησκευτικά, ιστορικά ή άλλα σημαντικά μνημεία, πολιτιστικά ιδρύματα, εργαστήρια συντήρησης του ιδιωτικού και δημοσίου τομέα κλπ. Η Κύπρος έχει πολύ μικρή αγορά και παράλληλα μεγάλο πολιτισμό. Κατά την γνώμη μου υπάρχει αρκετή δουλειά ώστε να μπορούν να εργοδοτηθούν όλοι οι συντηρητές στην Κύπρο. Παρόλα αυτά, η ζήτηση είναι μικρή και πολλοί συνάδερφοι αναγκάζονται να αλλάξουν επάγγελμά ή να εργάζονται και σε άλλους τομείς για να επιβιώσουν. Εγώ πχ. παράλληλα με τη συντήρησης διατηρώ μια εταιρεία η οποία προσφέρει και άλλες υπηρεσίες και προϊόντα που σχετίζονται με τα Μουσεία, όπως την παραγωγή Αρχαιολογικών αναμνηστικών και πιστών αντίγραφων, καθώς και υπηρεσίες που σχετίζονται με τον σχεδιασμό, την εκπαίδευση, την παρουσίαση και την προβολή του πολιτισμού κ.α. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια μέσω της UNDP (United Nations Development Programme) μας δίνεται η ευκαιρία να εργαστούμε για τη συντήρηση σημαντικών μνημείων και των δύο κοινοτήτων τα οποία εγκαταλείφθηκαν ή βανδαλίστηκαν μετά τον πόλεμο του 1974 στην Κύπρο.
Υπό ποιες συνθήκες εργάζεται συνήθως ένας συντηρητής αρχαιοτήτων και έργων τέχνης;
Ο συντηρητής εργάζεται συνήθως σε κατάλληλα εξοπλισμένα εργαστήρια για την συντήρηση των κινητών αντικειμένων, ή κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες insitu (δηλ. επί τόπου) πχ. σε ανασκαφές, μέσα σε σπηλιές, πάνω σε σκαλωσιές, σε βάρκα για ενάλια, να καταδυθεί στη θάλασσα κλπ.
Τι χαρακτηριστικά γνωρίσματα, θα λέγατε, ότι πρέπει να διαθέτει ένας συντηρητής ώστε να διαπρέψει στο επάγγελμά του;
Αρχικά πρέπει να αγαπάει το επάγγελμα του και να αντιλαμβάνεται με ευαισθησία τη σημασία του έργου που καλείται να αναλάβει. Τα περισσότερα έργα τέχνης είναι μοναδικά και δεν επιδέχονται το περιθώριο λάθους. Έπειτα χρειάζεται σοβαρότητα, υπευθυνότητα και μεγάλη υπομονή, καθότι χρονοβόρα η διαδικασία της συντήρησης.
Θα μπορούσε να σας δει κάποιος εν ώρα εργασίας;
Σπάνια υπάρχει αυτή η δυνατότητα κυρίως για λόγους ασφαλείας, εφόσον τα έργα που συντηρούνται είναι μεγάλης καλλιτεχνικής, ιστορικής ή χρηματικής αξίας, είτε γιατί είναι αδημοσίευτα. Παρόλα αυτά υπάρχουν Μουσεία στο εξωτερικό που επιτρέπουν στο κοινό να παρακολουθήσει τις εργασίες συντήρησης, σε συγκεκριμένες ώρες και μέρες.
