Με την έκδοση Κοινής Δήλωσης από μέρους των Υπουργών αρμόδιων για θέματα μετανάστευσης και ασύλου των μεσογειακών κρατών μελών πρώτης γραμμής ολοκληρώθηκαν, σήμερα, οι εργασίες της Υπουργικής Συνόδου MED5, στην Πάφο.
Μετά την ανάγνωση της Κοινής τους Δήλωσης ενόψει του επερχόμενου Συμβουλίου Εσωτερικών Υποθέσεων της Τσέχικης Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ, που θα διεξαχθεί στο Λουξεμβούργο, ο Υπουργός Εσωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Νίκος Νουρής, ο Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου της Ελλάδας κ. Παναγιώτης Μηταράκης, ο Υπουργός Εσωτερικών της Ισπανίας κ. Fernando Grande – Marlaska Gomez, o Υπουργός Εσωτερικών Υποθέσεων της Μάλτας κ. Byron Camilleri προέβησαν σε δηλώσεις ως ακολούθως:
Κληθείς να σχολιάσεις περαιτέρω την αναφορά του στην πρόταση που θα υποβάλει στο Συμβούλιο Υπουργών της Παρασκευής, ο κ. Νουρής ανέφερε:
«Η εισήγησή μας για την αναγκαιότητα να διαφοροποιηθεί ο τρόπος υποβολής των αιτήσεων ασύλου εκτός ΕΕ έχει ακριβώς σκοπό να ανταποκριθεί στο δράμα των ανθρώπων. Τα ερωτήματα είναι αμείλικτα, άνθρωποι πεθαίνουν στη θάλασσα, παιδιά κατευθύνονται μέσω αερογραμμών, κυρίως από την Υποσαχάρια Αφρική, και καταλήγουν σε χώρες όπως είναι η Κυπριακή Δημοκρατία, μέσω των κατεχομένων εδαφών μας. Και βεβαίως το μείζον ερώτημα είναι για πόσο θα επιτρέπουμε ως Ευρώπη τον πλουτισμό των διακινητών που εκμεταλλεύονται αυτούς τους ταλαιπωρημένους ανθρώπους.
Είναι λοιπόν η ώρα λήψεις δραστικών και προληπτικών ενεργειών και αποφάσεων. Και είναι γι αυτό τον λόγο που η δική μας πρόταση – παρά το γεγονός ότι χρειάζεται μια σειρά από νομοθετικές αλλαγές κ τροποποιήσεις – στοχεύει ακριβώς στο να πλήξει τα συμφέροντα των διακινητών, στο να υπερασπιστεί τα συμφέροντα αυτών των ταλαιπωρημένων ανθρώπων, στο να τους δώσει τη δυνατότητα να μη χρειάζεται να εκποιήσουν τις περιουσίες τους στις χώρες τους για να πάρουν όσα μπορούν να πάρουν και να τα πληρώσουν στους διακινητές, ώστε να ξεκινήσουν ένα ταξίδι που πολλές φορές – όπως πρόσφατα έχουμε δει και στο Αιγαίο – είναι χωρίς επιστροφή.
Άρα, αυτό που θέλουμε να κάνουμε δεν είναι να αφαιρέσουμε κανένα δικαίωμα από οποιονδήποτε να υποβάλει αίτηση ασύλου, αλλά να του δώσουμε εναλλακτικά την επιλογή να υποβάλει την αίτηση ασύλου είτε στην χώρα καταγωγής του, είτε στην χώρα διακίνησής του, κατά τρόπο που δεν θα τον εκθέσει σε κίνδυνο. Και βεβαίως, με τον συγκεκριμένο τρόπο, όταν πάρει την απάντηση από το κράτος στο οποίο θα ήθελε να αποταθεί, τότε με ασφάλεια θα μπορεί να ταξιδέψει και το κράτος να τον υποδεχθεί. Εάν όμως, δεν πάρει τη συγκεκριμένη θετική απάντηση, προφανώς θα σκεφτεί, όχι δυο αλλά 12 ενδεχομένως φορές, ότι θα ήταν τουλάχιστον ανόητο να πληρώσει τον διακινητή και να θέσει σε κίνδυνο και τη ζωή του και το καθεστώς το οποίο δεν θα βρει στη χώρα στην οποία ταξιδεύει. Αυτή είναι η πεμτουσία της πρότασης που θα εγείρω στο Συμβούλιο Υπουργών στο Λουξεμβούργο, στο πλαίσιο ακριβώς της θέσης μας ότι θα πρέπει να λειτουργήσουμε προληπτικά για να μειώσουμε αυτές τις ροές.
Τα μηνύματα δεν είναι καθόλου καλά όσον αφορά τις ροές, έχουμε λάβει όλοι μας μηνύματα από τις αρμόδιες αρχές ότι ενδέχεται να αυξηθούν ακόμη περισσότερο, λόγω της αστάθειας σε αριθμό χωρών, επομένως, θεωρώ κάτι περισσότερο από επιβεβλημένο ότι πρέπει να κινηθούμε τάχιστα».
Ερωτηθείς εάν θα ήθελε να προσθέσει κάτι ως επίσημη τοποθέτηση από πλευράς της Ελληνικής Δημοκρατίας μετά τις τελευταίες δραματικές εικόνες που είδε η κοινωνία σε Κύθηρα και Λέσβο, ο κ. Μηταράκης, εξέφρασε τη λύπη και τον αποτροπιασμό της Ελληνικής Κυβέρνησης για την απώλεια ανθρώπινων ζωών στο Αιγαίο και πρόσθεσε: «Παρότι οι ενεργοί φύλαξη των συνόρων την τελευταία τριετία έχει οδηγήσει σε μια κατακόρυφη πτώση του αριθμού των θυμάτων στο Αιγαίο, καμία απώλεια ζωής δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή. Και εδώ υπάρχουν ευθύνες. Όταν ιστιοπλοϊκά σκάφη φορτώνονται με 100 ή 200 άτομα από τουρκικά λιμάνια και ξεκινάνε με κατεύθυνση την Ιταλία δεν είναι δυνατόν οι τουρκικές αρχές να μην το έχουν εντοπίσει. Η Τουρκία έχει αναλάβει τη δέσμευση από το 2016 να αποτρέπει κάθε παράνομη αναχώρηση.
Μάθαμε για το τραγικό περιστατικό στη Λέσβο ότι η βάρκα των μεταναστών, που συνήθως οδηγούν άνθρωποι με καμία εμπειρία στη θάλασσα, προστατευόταν ως προς το κύμα για το μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής από τουρκικά αλιευτικά σκάφη, τα οποία όταν η βάρκα μπήκε καλά μέσα στα ελληνικά χωρικά ύδατα αποσύρθηκαν και άφησαν αυτή τη βάρκα εκτεθειμένη στον έντονο κυματισμό υπό τις δύσκολες καιρικές συνθήκες που υπήρχαν. Η Ευρωπαϊκή Ένωση λοιπόν πρέπει να δράσει – να επιβάλει στην Τουρκία αυτό που έχει συμφωνήσει: την εφαρμογή της Κοινής Δήλωσης του 2016. Το Λιμενικό Σώμα, η Ελληνική Ακτοφυλακή καθημερινά δίνει μάχες, κάνει αγώνα στη θάλασσα για να προστατέψει ανθρώπινες ζωές και συστηματικά διασώζουν ανθρώπους.
Συμφωνώ με τον κ. Νουρή. Είναι σημαντικό να βρούμε στην Ευρώπη τους νόμιμους δρόμους ώστε αυτοί που πρέπει για ανθρωπιστικούς ή άλλους λόγους να έρθουν στην Ευρώπη, να έρθουν παρακάμπτοντας τα κυκλώματα των λαθροδιακινητών. Δεν γίνεται ανεκτό σε καμία περίπτωση να επιλέγουν οι λαθροδιακινητές ποιος θα έρθει και θα ζήσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σε ερώτηση κατά πόσο υπάρχει κάποιο σχέδιο ως συλλογική, κοινή δράση από μέρους των Υπουργών MED5, ενδεχομένως και με τη βοήθεια της ΕΕ, υπό το φως των νέων διαδρομών κατευθείαν μέσω Ιταλίας, για φρούρηση των υδάτων και αποτροπή μοιραίων περιστατικών, εφόσον αναμένεται αύξηση των μεταναστευτικών ροών, ο κ. Μηταράκης απάντησε: «Ο Frontex είναι ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο και πηγή για την ΕΕ. Θεωρούμε ότι θα πρέπει να ενδυναμωθεί περαιτέρω και να επικεντρωθεί στoν πυρήνα δράσης του. Ο Frontex συστάθηκε για την αποτροπή παράνομων εισόδων στην ΕΕ και αυτός είναι ο ρόλος που πρέπει να διαδραματίσει. Είναι ξεκάθαρο ότι όταν τα σύνορα είναι καλά φυλαγμένα και εποπτεύονται σωστά, η απώλειες ζωών μειώνονται ουσιαστικά. Και θεωρώ ότι το επίκεντρο για τον Frontex είναι να διαθέτει περισσότερα εργαλεία, αλλά και εργαλεία που να λειτουργούν και έξω από τα χωρικά ύδατα της ΕΕ.
Ήταν πάντοτε η θέση μας ότι είναι ανάγκη να ενταχθούμε σε αυτού του είδους τις διμερείς συμφωνίες και η Κοινή Δήλωση του 2016 – παρότι δεν ήταν ολοκληρωμένη – ήταν προς τη σωστή κατεύθυνση για να εργαστούμε μαζί χώρες διέλευσης για να εμποδίσουμε από την πηγή την αναχώρηση σκαφών με κατεύθυνση την ΕΕ. Και είναι ο Frontex που πρέπει να διαδραματίσει αυτό τον ρόλο».
Από την πλευρά του ο κ. Νουρής δήλωσε: «Επιτρέψτε μου να πω ότι αναφορικά με τις αφίξεις από θαλάσσης συμφωνώ πλήρως με τον κ. Μηταράκη ότι είναι ένα ζήτημα το οποίο πρέπει ν’ αντιμετωπίσει ο Frontex, όπως και αντιμετωπίζει, αλλά μπορεί να κάνει περισσότερα. Από την άλλη, δεν έχουμε μόνο τις αφίξεις από θαλάσσης, αλλά και τις αφίξεις από ξηρά και γι’ αυτό τα κράτη μέλη λαμβάνουν μέτρα στα εξωτερικά σύνορα. Και στην περίπτωση της Κύπρου, τώρα επεκτείνουμε και εφαρμόζουμε σειρά μέτρων στην Πράσινη Γραμμή, η οποία, όπως προανέφερα, είναι η γραμμή κατάπαυσης του πυρός και όχι εξωτερικό μας σύνορο, αλλά αποτελεί το μέρος διά μέσου του οποίου όλοι οι παράνομοι μετανάστες διέρχονται στις ελεγχόμενες περιοχές της Δημοκρατίας.
Συνεπώς, εξαρτάται τόσο από τα ίδια τα κράτη, όσο και από την ΕΕ η φύλαξη των συνόρων. Αυτό είναι ένα ζήτημα που πρέπει να βελτιώσουμε. Το αναφέραμε και προηγουμένως και περιλαμβάνεται και στην Κοινή Δήλωση ότι ανησυχούμε, όχι μόνο για τις ροές αλλά και για τα μέτρα που θέλουμε να λάβουμε».
Ο Υπουργός Εσωτερικών της Ισπανίας ανέφερε ότι η βασική αρχή για τη χώρα του είναι ο Frontex. «Μιλάμε για αφίξεις διά θαλάσσης και ο Frontex πρέπει να δραστηριοποιηθεί εκτός Ευρώπης σε συνεργασία με τις χώρες μας και τις χώρες διέλευσης», είπε και επεσήμανε ότι ο τρόπος για να προστατέψουμε τα ευρωπαϊκά σύνορα είναι, επίσης, η αποτροπή αναχωρήσεων παράνομων μεταναστών. «Αυτό είναι το κύριο ζήτημα που αντιμετωπίζουμε και πρέπει να πω ότι, για παράδειγμα, εργαζόμαστε πολύ στενά με τρίτες χώρες, για να αποφύγουμε το φαινόμενο των αναχωρήσεων και έτσι είναι ο καλύτερος τρόπος για να αποτρέπουμε την απώλεια ζωών στη θάλασσα. Είναι η πιο σημαντική αρχή για εμάς να σώζουμε ζωές», υπογράμμισε.
Απαντώντας στο ερώτημα, ο Υπουργός Εσωτερικών Υποθέσεων της Μάλτας εξέφρασε την πλήρη συμφωνία με τους ομολόγους του και είπε ότι «η αποτροπή είναι πολύ σημαντική και γι’ αυτό θα πρέπει να συνεργαζόμαστε με τις χώρες προέλευσης, και στην περίπτωσή μας με τις χώρες διέλευσης, για να αποτρέψουμε τον θάνατο κι άλλων ανθρώπων στα χέρια των εγκληματικών οργανώσεων».
Κληθέντες να αναφέρουν λεπτομέρειες για το ποιο είναι το πλάνο και ποιο είναι το όραμα σε σχέση με τη συνεργασία με τις χώρες προέλευσης και ειδικότερα με χώρες όπως το Αφγανιστάν, τις αφρικανικές χώρες, οι Υπουργοί απάντησαν ως ακολούθως:
Ο κ. Νουρής ανέφερε ότι η περίπτωση του Αφγανιστάν αποτελεί μια περίπτωση δοκιμής κατά την οποία δοκιμαστήκαμε πέρυσι, όταν οι Ταλιπάν κατέλαβαν την διακυβέρνηση της χώρας. «Ομόφωνα όλοι τότε οι Υπουργοί Εσωτερικών υποστηρίξαμε την ιδέα ότι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να ελέγξουμε τους ανθρώπους στο Αφγανιστάν ήταν να επενδύσουμε στις γειτονικές χώρες – το Ιράν και το Πακιστάν – μέσω των οργανισμών των Ηνωμένων Εθνών, του UNHCR, του Ερυθρού Σταυρού, κ.ο.κ., ώστε να βοηθήσουμε τους Αφγανούς να παραμείνουνε στις γειτονικές τους χώρες, μέχρι να επέλθει η σταθερότητα στη χώρα τους και να μπορέσουν να επιστρέψουν. Αυτό το προληπτικό μέτρο δουλεύει προφανώς αφού οι ροές Αφγανών δεν είναι τόσες όσες ήταν το 2015», επεσήμανε. Ταυτόχρονα, είπε, προτείναμε αυτή τη νέα πρόταση, διευκολύνοντας αυτούς τους ανθρώπους να διαλέξουν τη χώρα που επιθυμούν, σε περίπτωση που θέλουν να κάνουν αίτηση για άσυλο. «Αυτό είναι κάτι που, βεβαίως, θα πρέπει να συζητήσουμε αλλά είναι δύσκολο να συνεργαστούμε με όλες αυτές τις χώρες. Επιμένουμε, κυρίως ως Κύπρος – και εκφράζω και την άποψη κάποιων άλλων χωρών, επίσης – ότι δεν συνεργάζονται όλες οι χώρες με τον ίδιο τρόπο με την ΕΕ. Και είναι καιρός για τις χώρες που επιλέγουν να μη συνεργάζονται να έχουν κυρώσεις. Είναι εντελώς απαράδεκτο για εμάς, μια χώρα να αρνείται να την επιστροφή των ίδιων των δικών της πολιτών και έχουμε τέτοιες περιπτώσεις. Μπορεί εμάς να μας εκπλήσσει αλλά υπάρχουν αυτές οι στάσεις. Γι αυτό, θέλουμε την ΕΕ να είναι πιο αποτελεσματική όσον αφορά τα μέτρα, τα προληπτικά μέτρα, και θα πρέπει να διαχωρίσουμε τις τρίτες χώρες που συνεργάζονται από εκείνες που δεν συνεργάζονται», τόνισε.
Ο κ. Μηταράκης είπε ότι οι κύριες αιτίες για τη μετανάστευση είναι πολύ καλά γνωστές και η μετανάστευση δεν θα σταματήσει ποτέ ως φαινόμενο. «Δεν συνηγορούμε στο ότι η Ευρώπη θα πρέπει να είναι κλειστή για τη μετανάστευση. Η Ευρώπη θα πρέπει να παρέχει νόμιμες διόδους για προσέλευση. Η Ελλάδα ήταν ανάμεσα στις πρώτες χώρες που προσέφερε ανθρωπιστικές βίζες σε γυναίκες αξιωματούχους μετά την πτώση της αφγανικής κυβέρνησης για να έρθουν στη χώρα μας με ασφαλή τρόπο. Το ζήτημα όμως χρειάζεται διπλή προσέγγιση: από τη μία, να επενδύσουμε σε ανθρωπιστικές δράσεις, όπως αυτή που περιέγραψε ο Κύπριος Υπουργός στο Αφγανιστάν και ταυτόχρονα, θα πρέπει να δράσουμε για την επιστροφή εκείνων που εισέρχονται παράνομα στην ΕΕ, εάν δεν είναι δικαιούχοι διεθνούς προστασίας. Χρειάζεται να στείλουμε ένα ηχηρό μήνυμα ότι η Ευρώπη θα είναι ανοικτή, ότι η Ευρώπη θα διαθέτει πάντοτε τις αξίες την χαρακτηρίζουν και ότι θα παρέχει ένα ασφαλές καταφύγιο για τους ανθρώπους που βρίσκονται σε ανάγκη, αλλά θα πρέπει να γίνει με έναν οργανωμένο, νόμιμο τρόπο που να μην επιτρέπει στους λαθρεμπόρους να επιλέγουν για εμάς, για ένα πολύ σημαντικό κέρδος», εξήγησε. Άρα, θα πρέπει να συνεργαζόμαστε με χώρες διέλευσης για τις επιστροφές ανθρώπων όταν εισέρχονται παράνομα στην ΕΕ, αλλά ταυτόχρονα να παρέχουμε αρκετές νόμιμες οδούς, θα πρέπει να είναι η κατεύθυνση της ΕΕ, κατέληξε.
Ο κ. Camilleri από την πλευρά του ανέφερε ότι «τα αποτελέσματα μιλούν από μόνα τους – η δέσμευσή μας με τις αρχές επιβολής του νόμου στην Βόρειο Αφρική έχει οδηγήσει στη μείωση συγκεκριμένων διαδρομών που χρησιμοποιούνται από τους λαθρεμπόρους και οδηγούν στην απώλεια ανθρώπινων ζωών στη θάλασσα. Θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε άλλη προσέγγιση με αυτές τις χώρες, και να επενδύσουμε στις χώρες προέλευσης των ατόμων που επιθυμούν να μεταναστεύσουν στην Ευρώπη, συχνά ως οικονομικοί μετανάστες. Να επενδύσουμε και να τους παρέχουμε ένα καλύτερο μέλλον». Ταυτόχρονα, είπε, θα πρέπει να στείλουμε ένα δυνατό μήνυμα ότι διαθέτουμε ένα δίκαιο μεταναστευτικό σύστημα και να επιστρέφουμε τα άτομα που δεν δικαιούνται άσυλο, στις χώρες προέλευσής τους.
Ο κ. Gomez ανέφερε, ότι το κλειδί για την παρεμπόδιση εισδοχής παράνομων μεταναστών είναι η πρόληψη. «Και ο καλύτερος τρόπος για αντιμετώπιση των παράνομων αναχωρήσεων είναι η συνεργασία με την Αφρική, στην περίπτωσή μας», επεσήμανε και εξήγησε: «Αυτό πρέπει να γίνει με ολιστικό τρόπο. Πρέπει να συνεργαστούμε μαζί τους με ασφάλεια, όχι μόνο πολεμώντας τη διακίνηση μεταναστών αλλά μέσω συνεργασίας και μέσω οικονομικών και κοινωνικών μεθόδων, γιατί η Αφρική επεκτείνεται. Αναμένεται να διπλασιάσει τον πληθυσμό της τα επόμενα 15 χρόνια. Γι’ αυτό πρέπει να συνεργαστούμε εις βάθος για να αποφύγουμε τις παράνομες αναχωρήσεις. Και ο καλύτερος τρόπος είναι να τους εξασφαλίζεται ένας καλός τρόπος ζωής στη χώρα τους ώστε να μη χρειάζεται να φύγουν. Αυτή τη στιγμή συνεργαζόμαστε με τις χώρες διέλευσης και τρίτες χώρες για την αποφυγή λαθρεμπορίου και να μη διοχετεύονται όλοι οι μετανάστες στην Ελλάδα.
Τέλος, σε ερώτηση κατά πόσο θεωρούν ότι η Επιτροπή και το Συμβούλιο είναι πρόθυμοι να εφαρμόσουν το ΄Αρθρο 78 Παράγραφος 3 της Συνθήκης Λειτουργίας της ΕΕ για τη λήψη προσωρινών μέτρων των κρατών μελών που βρίσκονται σε κίνδυνο, ο κ. Νουρής απάντησε ότι θεωρεί ότι έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα προόδου προς την κατεύθυνση αυτή, μέσα από την ενημέρωση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα πέντε κράτη μέλη πρώτης γραμμής ιδιαίτερα, και μέσα από το διεκδικητικό τρόπο που οι MED5 θέτουν τα συγκεκριμένα ερωτήματα. «Θεωρώ ότι μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι ότι απευθυνόμαστε σε ανθρώπους που τείνουν ευήκοον ους, για να ακούσουν το πρόβλημα και βεβαίως, έχουν γίνει βήματα προόδου, άρα μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι», κατέληξε.
