Μετά από πέντε χρόνια σκληρών αγώνων, η Κύπρος αναγνωρίζεται ως ανεξάρτητο κράτος και κερδίζει τη θέση της στην διεθνή σκηνή.
Η 1η Οκτωβρίου έχει οριστεί ως επίσημη επέτειος της ανεξαρτησίας της νησιωτικής χώρας αλλά οι σταθμοί που πέρασε για να φτάσει σε αυτήν είναι πολλοί και διαφορετικοί, όπως διαφορετικοί ήταν και οι αρχικοί στόχοι και ελπίδες για το μέλλον της.
Ο αγώνας της Ε.Ο.Κ.Α. που απλώθηκε και κυριάρχησε με πενιχρά μέσα, ανέτρεψε τη θέληση μιας υπερδύναμης και από το 1955 ως το 1960 έθεσε με επίταση το θέμα της “Ένωσης”. Και η Ελλάδα είχε θέσει το ζήτημα μεταπολεμικά, τόσο στις συνομιλίες μετά το τέλος του πολέμου όσο και με την έκφραση του βασιλέως Παύλου το 1948. Ενώ το 1950, σε παγκύπριο δημοψήφισμα που οργάνωσε η Εκκλησία της Κύπρου, το 95,7% των ψηφισάντων υπερψήφισε την Ένωση. Από την πλευρά τους, με τη στήριξη της Άγκυρας, οι Τουρκοκύπριοι αντέταξαν το αίτημα του “Taksim” (διαχωρισμός), τη διχοτόμηση δηλαδή του νησιού σε εθνολογικά καθαρά τουρκικό και ελληνικό αντίστοιχα. Ο διχασμός θα τύχει εκμετάλλευσης από τους Βρετανούς κατά τον αγώνα της ΕΟΚΑ αλλά και μετά.
Οι πιέσεις σε διεθνές επίπεδο και η αδυναμία να καταστείλει τη δράση της ΕΟΚΑ θα κάνουν την Βρετανία να περιγράψει μια ανεξάρτητη Κύπρο, αλλά χωρίς στο σχεδιασμό να υπάρχει συμμετοχή Ελλάδος, Τουρκίας ή έστω του ίδιου του κυπριακού λαού. Προβαλλόμενο ως “χάρτα” που θα οδηγούσε την Κύπρο από την αστάθεια στην ηρεμία, το βρετανικό σχέδιο περί Συντάγματος τέθηκε σε Ελλάδα και σε Τουρκία με το δίλημμα της αποδοχής ή της επιστροφής στον όλεθρο.
Το Σύνταγμα καλούσε σε εγκατάλειψη των αιτημάτων της “Ένωσης” και του “Taksim” εξίσου, απέδιδε στην Ελλάδα και στην Τουρκία χαρακτήρα εγγυητή, προνόμιο που κρατούσε και η Βρετανία για τον εαυτό της και “χάριζε” ανεξαρτησία στην Κύπρο με παρουσία όμως “εγγυητικών” στρατευμάτων από τις τρεις χώρες και με δικαίωμα επέμβασης. Η κυβέρνηση θα είχε Ελληνοκύπριο πρόεδρο, Τουρκοκύπριο αντιπρόεδρο και δεκαμελές υπουργικό συμβούλιο που θα επιλεγόταν από τους δύο (οι 7 από τον πρόεδρο και οι 3 από τον αντιπρόεδρο). Οι αποφάσεις θα λαμβάνονταν κατά πλειοψηφία αλλά και οι δύο κεφαλές της κυβέρνησης είχαν δικαίωμα αρνησικυρίας (veto).
Η συμφωνία του Λονδίνου για την ανεξαρτησία της Κύπρου επικυρώθηκε με λίγες αλλαγές στη Ζυρίχη. Βέβαια το συνταγματικό κείμενο ούτε ήταν ευέλικτο, ούτε φιλελεύθερο, αλλά αντίθετα στηριζόταν στην πεποίθηση πως όλα θα κυλούσαν ομαλά, μια υπόθεση αφελής, εφόσον οι έχθρες και αντιθέσεις μεταξύ των δύο κοινοτήτων έβραζαν και μετρούσαν ήδη νεκρούς και κακοποιημένους. Για ακόμα μια φορά, οι Βρετανοί έπαιζαν το χαρτί του μαθητευόμενου μάγου με τις τύχες και τη νοοτροπία άλλων λαών.
Η συμφωνία περί Κυπριακής Ανεξαρτησίας έγινε αποδεκτή και στις 16 Αυγούστου του 1960 οι Βρετανικές αρχές σε μια τελετή, όπως αυτές που η πρώην αποικιακή δύναμη ήθελε να οργανώνει σε κάθε ευκαιρία, υπέστειλαν τη σημαία τους από τα δημόσια κτίρια και παρέδωσαν τις εξουσίες στη Βουλή της Κύπρου.
Η “ανεξαρτησία” της Κύπρου, που με συμφωνία μεταξύ του προέδρου, αρχιεπισκόπου Μακαρίου και του αντιπροέδρου Φαζίλ Κιουτσούκ ορίστηκε να εορτάζεται την 1η Οκτωβρίου, ήταν μια επιβολή καθεστώτος που έγινε από το εξωτερικό για να εξυπηρετήσει συμφέροντα ξένων δυνάμεων αλλά όχι της Κύπρου. Αμφότερες οι εθνοτικές κοινότητες αποδέχθηκαν τη λύση αυτή ως κάτι το αναγκαίο και απολύτως προσωρινό ελπίζοντας καθεμία σε έναν νέο γύρο επίλυσης.
