Ονόματα για πρώτη φορά στην δημοσιότητα.
Ο Νίκος Κόσης στρέφει τις μνήμες πίσω στον αγώνα της ΕΟΚΑ.
Αποκαλύπτει άγνωστες πτυχές του πραξικοπήματος και αναφέρεται με στοιχεία στις τραγικές στιγμές του 1974.
Κύριε Κόση ο αγώνας της ΕΟΚΑ ξεκίνησε για αλλού και κατέληξε αλλού . Αισθάνεστε δικαιωμένοι ως αγωνιστές με αυτή την εξέλιξη;
– Όχι δεν νιώσαμε δικαιωμένοι διότι όταν έχεις ένα όραμα και ένα πρόγραμμα και στην πορεία τα αλλάζεις, τότε νομίζω σαν αγωνιστές που βρεθήκαμε στην πρώτη και στις συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου διαφωνούσαμε με αυτή την λύση. Αλλά η απάντηση του Διγενή, ήταν ότι εάν συνεχίσει ο αγώνας υπάρχει κίνδυνος να γίνει εμφύλιος πόλεμος και ότι πρέπει να υποστηρίξουμε τον Μακάριο και να συνεργαστούμε μαζί του.
Διαφωνήσαμε αλλά δεν πήγαμε εναντίον. Πράξαμε το καθήκον μας.
Σκιαγραφώντας κανείς την πορεία σας θα λέγατε ότι η πιο δύσκολη περίοδος ήταν η επίμαχη περίοδος του 1974 όταν αναλάβατε Υπουργός Εσωτερικών ;
– Για μένα η πιο δύσκολη περίοδος ήταν όταν ανέλαβα το Υπουργείο Εσωτερικών και Αμύνης. Πολύ δύσκολη περίοδος το 1974. Υπήρχε εμφύλιος πόλεμος ήταν το πραξικόπημα ήταν η εισβολή . Εγώ ανέλαβα 29 Αυγούστου του 1974 και την επόμενη ακριβώς ημέρα , πυροβόλησαν τον Λυσσαρίδη και σκότωσαν τον Δώρο Λοϊζου. Εγώ ήμουν βουλευτής τότε και είχα άριστες και στενές σχέσεις με τον Γλαύκο Κληρίδη αλλά και με τον Μακαριότατο. Όταν ανέλαβε μου ζήτησε να αναλάβω το Υπουργείο Εσωτερικών και Αμύνης. Αρχικά αρνήθηκα όμως αργότερα αποδέχτηκα την πρόταση αφού το ζήτησε και ο πρέσβης της Ελλάδας . Όταν ανέλαβα την επόμενη μέρα αποπειράθηκαν να σκοτώσουν τον Λυσσαρίδη και σκότωσαν τον Δώρο Λοίζου. Πιστεύω η ΕΟΚΑ Β΄ τον σκότωσε. Εγώ μάλιστα είπα στον πρόεδρο , ότι εάν δεν έφευγαν όλοι από την κυβέρνηση την παλιά δεν μπορούσα να αναλάβω. Τελικά ο Κληρίδης κράτησε και τα δύο Υπουργεία και του είπα πως αναλαμβάνοντας το Υπουργείο θα έπρεπε να μου αφήσουν το ελεύθερο να δουλέψω με την δική του στήριξη και ζήτησα να φέρει πίσω τον τότε Αρχηγό αστυνομίας τον Σάββα Αντωνίου αλλά και στο ΡΙΚ να αναλάβει και πάλι καθήκοντα ο Χριστοφίδης . Πράγμα που έγινε .
Άρα υπήρχε μια ομαλότητα …
Ναι υπήρχε μια ομαλή κατάσταση. Την επόμενη εβδομάδα η ΕΟΚΑ Β πυροβόλησε στο Μέσα Χωριό τον Δημοσθένη Γεωργίου. Και πήραν τον νεκρό μπροστά στην Αστυνομία Πάφου απέναντι από το Πάφος Πάλλας το ξενοδοχείο.
Στην συνέχεια μου έστειλαν μήνυμα να μεταβώ στην Πάφο γιατί δεν επρόκειτο να θάψουν τον νεκρό. Στο σημείο μαζεύτηκαν καμιά πεντακοσαριά ένοπλοι με τα όπλα. Επικράτησαν οι μακαριακές καταστάσεις. Ήταν ο Γιώργος Καραγιάννης της Ε.Φ. και ο Σάββας Αντωνίου Αρχηγός Αστυνομίας. Τους τηλεφώνησα και τους είπα θέλω να με συνοδεύσεται. Ο στρατηγός ο Καραγιάννης μου είπε να πάρουμε μια διμοιρία και του είπα πως δεν θέλουμε να κάνουμε πόλεμο αλλά πάμε για να κατευνάσουμε τα πνεύματα . Πράγματι πήγαμε με μικρή συνοδεία αστυνομικών, και από την πίσω πόρτα της Αστυνομίας, μπήκαμε στο κτίριο. Έξω ο κόσμος φώναζε και επικρατούσε μεγάλη αναστάτωση, όμως εγώ ζήτησα να ανοίξουν οι πόρτες για να αντιμετωπίσουμε το πλήθος. Βγήκαμε έξω και είπα στον στρατηγό να μιλήσει στον κόσμο με την ελπίδα ότι θα επιδείξει διαφορετική συμπεριφορά. Ο κόσμος όμως ήταν εξαγριωμένος και φώναζε διάφορα για πραξικοπηματίες κλπ. Τότε ο στρατηγός αποχώρησε και μου ζήτησε να αντιμετωπίσω εγώ . Με Φώτισε ο Θεός , πήρα το μικρόφωνο και τους είπα. «Εάν ήμουν και εγώ στην θέση σας ίσως να συμπεριφερόμουν χειρότερα από ότι συμπεριφέρεστε εσείς. Αλλά επειδή μπροστά μας από τα χθες έρχεται το φέρετρο με έναν νεκρό νομίζω ότι πρέπει πρώτα να πάμε να θάψουμε το νεκρό με τις αρμόζουσες τιμές και μετά να μιλήσουμε για τα υπόλοιπα. Τους ζήτησα επίσης να παραστούν στην κηδεία και τελικά δέχτηκαν και έφυγαν χειροκροτώντας. Ήταν μια από τις πιο δύσκολες στιγμές. Ακολούθως είχαμε πάλι το ίδιο πρόβλημα στην Λεμεσό με την Μητρόπολη, στην οποία παρέμεινε ο Γεννάδιος. Εξίσου παρόμοια κατάσταση αντιμετώπισα και στην Λεμεσό. Τότε αποστασιάσαν οι Μητροπολίτες εναντίον του Αρχιεπισκόπου και άλλαξαν και οι τρείς.
– Θεωρείτε ότι μετά από τόσα χρόνια επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη της διχόνοιας ;
Γνωρίζουμε καλά ότι η Τουρκία είναι συνεχώς απέναντι μας . Αλλά και εμείς διεπράξαμε λάθη. Δόθηκε η ανεξαρτησία στην Κύπρο όμως δεν ήμασταν ικανοποιημένοι. Οι Τούρκοι εργάζονταν και πήραν πολλά παραπάνω από εμάς.
Ήθελαν την διχοτόμηση και εξοπλίζονταν συνεχώς. Έστελναν από την Τουρκία αξιωματικούς και τους εκπαίδευαν .Επίσης κάτι που θυμάμαι έντονα ,ήταν στις αρχές του 1962, όταν τηλεφώνησε ο Αρχιεπίσκοπος σε μένα και τον Γιωρκάτζη και μας ανέφερε ότι έχουμε πρόβλημα και ότι θα έπρεπε να κάνουμε ομάδες για την αντιμετώπιση τυχόν τουρκανταρσίας . Χρειαζόταν όμως καλή οργάνωση γιατί οι ομάδες των Τούρκων βρίσκονταν διάσπαρτες παντού. Τον οπλισμό τον φύλαγε ο Αρχιεπίσκοπος στην Αρχιεπισκοπή και τα πυρομαχικά τα φύλαγε η ΕΛΔΥΚ. Εγώ ήμουν επιτελάρχης. Ο Γιωρκάτζης ήταν ο Ακρίτας και δεν έπρεπε να φαίνεται. Εγώ ήμουν βουλευτής και δεν υπήρχε πρόβλημα και με εντολή του Αρχιεπισκόπου και της Ελληνικής κυβέρνησης ήμουν εκείνος ο οποίος θα είχα επαφή με την ΕΛΔΥΚ επί καθημερινής βάσης για αυτά τα θέματα. Ο σύμβουλος μου ήταν ο Ιωαννίδης για τρία χρόνια. Ήταν στην ΕΛΔΥΚ και διεύθυνε το τρίτο γραφείο της ΕΛΔΥΚ. Με την λήξη του αγώνα πήγαμε 5-6 άτομα (ο Ψωμάς , εγώ, ο Ανδρέας Νικολαίδης, ο Γεωργιάδης, ο Ηλίας ) και εκπαιδευτήκαμε στις μυστικές υπηρεσίες κοντά στον Παπαδόπουλο. Ήταν ένας άνθρωπος τετραπέρατος και έξυπνος. Ο Ιωαννίδης όμως ήταν με παρωπίδες, μισογύνης , άφυλος, επικίνδυνος.
Τα έβαζε με όλους. Από τότε μιλούσε εναντίον του Βασιλιά. Είχαμε καταφέρει να εντάξουμε στην οργάνωση περίπου 8 με 10 χιλιάδες κόσμο.
– Πως απαντάτε σε όλους αυτούς που λένε ότι το σχέδιο Ακρίτα ήταν μια οργάνωση που δεν ήταν στοιχειοθετημένη;
Δεν μπορούν να μιλούν κάποιοι για μια ιστορία που δεν έζησαν. Την ιστορία την γράφουν αυτοί που χύνουν το αίμα τους και που σκοτώνονται για την πατρίδα.
Αυτό είχα πει μάλιστα στον Νίκο Μούδουρο. Εσείς του είπα, μετά από τόσα χρόνια δεν τα ζήσατε να γεγονότα. Οι ιστορικοί ακούν από διάφορες πηγές αναλόγως που ανήκει ο καθένας, και γράφουν την δική τους ιστορία. Εμείς είχαμε 8 με 10 χιλιάδες κόσμο εθελοντές. Χρησιμοποιούσαν το αυτοκίνητο τους, βάζανε τις βενζίνες τους. Βάζανε τα φαγητά και τα ποτά τους και στην δεδομένη στιγμή εκπαιδεύονταν , άφηναν τις οικογένειες τους για να εκπαιδευτούν και να αντιμετωπίσουν τον εχθρό . Εάν δεν υπήρχαν αυτοί οι άνθρωποι δεν ξέρω εάν θα υπήρχε Κύπρος σήμερα. Ήταν καθαρά αμυντική η οργάνωση ,δεν ήταν επιθετική και δεν έγινε για να διώξουμε τους Τούρκους αλλά ήταν για να αντιμετωπίσουμε την τυχόν τουρκανταρσία . Το 1964 όταν ξέσπασαν τα γεγονότα και ανέλαβε ο Γιώργος Παπανδρέου στην εξουσία ήθελε να βάλει υπό έλεγχο την οργάνωση, και ζήτησε την απομάκρυνση Γιωρκάτζη από αρχηγό της οργάνωσης .Ζήτησε επίσης να γίνει ένα συμβούλιο στρατιωτικό από τον Μακαριότατο με στρατιωτικούς και το τριμερής στρατηγείο της ΕΛΔΥΚ ,να απαρτίζεται από τον Γιωρκάτζη και τον Κόσιης. Κάναμε συνεχώς συσκέψεις και οι αποφάσεις θα λαμβάνονταν από το στρατιωτικό συμβούλιο. Εντωμεταξύ άρχισαν να εξοπλίζονται και οι ομάδες Λυσσαρίδη και Σαμψών .
Τι επακολούθησε στην πορεία;
Ακολούθως ήρθαν από την Ελλάδα ο Μανώλης Μπερδαλής και ο Κώστας Τριανταφύλλου . Αποφασίσαμε ότι πρέπει να εξελιχθούμε σε Εθνική Φρουρά.
Μας είχαν στείλει από την Ελλάδα και τον Γιώργο Καραγιάννη ο οποίος ήταν ένας αξιόλογος άνθρωπος . Γνώρισε τις καταστάσεις και σε συνεργασία μαζί μας έβαλε τις βάσεις και έγινε η Εθνική Φρουρά. Επειδή τότε υπήρχαν αυτά τα τρία σώματα ΕΛΔΥΚ, ο Κυπριακός στρατός και η Εθνική Φρουρά ,ζήτησα από τον Διγενή να τα ενώσει. Ακολούθως μετέβηκα στην Ελλάδα και είδα τον Παπανδρέου που ήταν στην εξουσία το 1964 . Τους ανέπτυξε τα σχέδια αμύνης που είχαμε για την Κύπρο και ο Παπανδρέου μου είπε «χαλαλι σας» ο Διγενής.
Ήρθαμε με τον Διγενή στην Κύπρο και συνεργαστήκαμε για μια περίοδο όμως το κακό δεν άργησε να έρθει. Ενώ ήμουν στο Επιτελείο με φώναξε ο Κώστας Τριανταφύλλου και μου είπε να πάω στον Αρχηγό γιατί τα είχε μαζί μου.
Πήγα ο Αρχηγός ήταν συνοφριωμένος. Με ρώτησε εάν ήμουν όργανο του παπά. Εγώ σοκαρίστηκα, και του είπα πως εκείνα που φοβούμασταν ήρθαν και μας βρήκαν . Όταν ξεκινήσαμε του είπα , μας έδωσες τον λόγο της τιμής σου πως θα συνεργαζόμασταν με τον Μακαριότατο . Ούτε του παπά όργανο είμαι του απάντησα αλλά ούτε και όργανο δικό σου είμαι . Με λύπησε πολύ η συμπεριφορά του . Εγώ ήμουν κάθετος με αυτά τα πράγματα, γνώριζαν τις απόψεις μου.
